Odpowiedzialność spedytora a odpowiedzialność przewoźnika
Czym różni się „usługa spedycyjna” od „usługi przewozowej”?
Prowadzisz działalność spedycyjną lub myślisz o jej rozpoczęciu? Świetnie! Pewnie dobrze to przemyślałeś i wiesz już wszystko co niezbędne. Prawda? Myślisz też pewnie o tym, że mógłbyś połączyć to z byciem przewoźnikiem. Zapewne masz dobry powód. Pamiętaj jednak, że wszystko idzie dobrze dopóki… idzie dobrze.
Wiesz, że w branży transportowej nie znasz dnia ani godziny. Sprawdź więc za co odpowiadasz jako spedytor, a za co, gdy jesteś przewoźnikiem lub łączysz te dwie działalności.
- Umowa spedycji
- Umowa przewozu
- Co zyskujesz przy umowie spedycji
- Wina przy wyborze przewoźnika
- Gdy spedytora zastępuje spedytor
- Podsumowanie
O tym czym będziesz lub już się zajmujesz jako spedytor mówi art. 794 Kodeksu cywilnego.
Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
Czyli umowa taka będzie dotyczyła organizacji przewozu przesyłki, co oznacza m.in. :
- działania mające na celu nadanie przesyłki (opakowanie ładunku, oznaczenie go, załadunek)
- odprawę celną
- przygotowanie odpowiedniej dokumentacji
- zorganizowanie przewozu (wyszukanie przewoźnika, który fizycznie przetransportuje towar, ewentualne zadbanie o przeładunek)
- zorganizowanie rozładunku
- rozliczenie transportu
Możesz wykonać wszystkie te elementy w ramach usługi spedycji lub tylko niektóre z nich, czasem Twoja rola może ograniczyć się jedynie do wyszukania przewoźnika, a nawet tylko do przekazania zlecenia dalszemu spedytorowi.
No to teraz wyjaśnijmy co to jest umowa przewozu.
I znowu odwołamy się do Kodeksu cywilnego, do art. 774:
Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy.
Co to oznacza? Nic innego, jak samodzielne lub poprzez podwykonawcę, fizyczne przemieszczenie ładunku z jednego miejsca do drugiego i pobranie za to ustalonej wcześniej opłaty.
To jest właśnie różnica pomiędzy umowa spedycji, a umową przewozu. Będąc spedytorem nie przemieszczasz fizycznie przesyłki.
Jeśli się na to zdecydujesz to będziesz traktowany nie jako spedytor, ale jako przewoźnik, pomimo tego, że zajmujesz się także spedycją. Wynika to z art. 800 Kodeksu cywilnego:
Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.
I tu dochodzimy do następnego pytania.
Art. 799 Kodeksu cywilnego brzmi:
Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze.
Natomiast art. 5 Prawa przewozowego mówi:
Przewoźnik może powierzać wykonanie przewozu innym przewoźnikom na całej przestrzeni przewozu lub jej części, jednakże ponosi odpowiedzialność za ich czynności jak za swoje własne.
Podobne sformułowanie znajduje się w art.3 Konwencji CMR, która normuje kwestie związane z przewozem międzynarodowym.
A zatem łącząc działalność spedycyjną z działalnością przewoźnika nie będziesz ponosił odpowiedzialności na zasadzie winy, jak to się dzieje w wypadku spedytora, ale na zasadzie ryzyka, jak to jest w odniesieniu do przewoźnika.
Co to oznacza? Jeśli podczas transportu dojdzie do uszkodzenia, ubytku, utraty całości lub części towaru, a także opóźnienia w transporcie nawet jeśli dzieje się to z winy podwykonawcy, odpowiedzialność za skutki zaistniałej sytuacji ponosi przewoźnik. W przypadku spedytora jest inaczej. Ponieważ istotą działania spedytora jest przekazanie przewozu ładunku przewoźnikowi, został on zwolniony z odpowiedzialności za jego działania, ale pod jednym zasadniczym warunkiem: spedytor nie może ponosić winy w wyborze przewoźnika.
Art. 799 jest tak skonstruowany, że będąc spedytorem to Ty będziesz udowadniać, że nie ponosisz winy przy wyborze przewoźnika. Chodzi o dochowanie należytej staranności. Musisz wiedzieć, że każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie. Niestety nie ma jasno skonstruowanych reguł dotyczących tego pojęcia. Co prawda przed sądem wsparciem będzie Ci służył prawnik, ale żeby spać spokojnie lepiej wiedzieć wcześniej co mówią na ten temat orzecznictwo sądowe oraz ogólnie przyjęte dla zawodu spedytora reguły zachowań. Co zatem musisz sprawdzić przy wyborze przewoźnika?
- Czy przewoźnik posiada dokumenty rejestrowe, licencje i dokumenty potwierdzające posiadanie uprawnień niezbędnych do legalnego i bezpiecznego przewozu danego ładunku i czy są one prawdziwe
- Czy przewoźnik posiada ubezpieczenie OCP
- Czy przewoźnik posiada odpowiedni do wykonania zlecenia tabor
- Czy przewoźnik jest wiarygodny
W tym ostatnim przypadku szczególnie trudno jest uogólniać. Może pojawić się kwestia, skąd miałeś informacje o tym, że przewoźnik jest odpowiedni, ile czasu przewoźnik jest na rynku, czy ma dobrą opinię i jest znany ze specjalizacji odpowiedniej dla danego rodzaju transportu, czy jest obecny na dobrych giełdach transportowych (choć to nie jest wystarczający argument, ale może świadczyć na Twoją korzyść), czy ma dużo zleceń, dobrą kadrę. Może się także pojawić kwestia tego, czy przewoźnik udostępnia możliwość monitorowania pozycji pojazdu z ładunkiem, raportowania, wybierania określonych miejsc postojowych itp.
Jak widzisz ustalenie dochowania należytej staranności przy wyborze przewoźnika nie jest łatwe. Ostatecznie możesz wspierać się poinformowaniem swojego klienta o tym komu zlecasz przewóz towaru i otrzymaniem akceptacji przewoźnika. Wszystko jednak zależy nadal od indywidualnych okoliczności.
A zatem żeby nie ponosić odpowiedzialności za działania przewoźnika spedytor musi udowodnić, że nie ponosi winy w jego wyborze. Co jednak z wyborem dalszego spedytora. Nie ma bowiem przeszkód aby spedytor przekazał swoje zlecenie innemu spedytorowi.
Tu konieczne są dwa warunki:
- musisz wykazać brak winy w wyborze spedytora zastępczego
- musisz zawiadomić swojego zleceniodawcę o osobie dalszego spedytora i o jego siedzibie.
Dlaczego musisz zawiadomić zleceniodawcę o swoim wyborze? Wynika to z zapisu art. 796 Kodeksu cywilnego.
Jeżeli przepisy tytułu niniejszego albo przepisy szczególne nie stanowią inaczej, do umowy spedycji stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia.
W konsekwencji zastosowanie ma art. 738 Kodeksu cywilnego:
Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy.
A zatem przy spełnieniu tych dwóch warunków możesz być zwolniony z odpowiedzialności za błędy zastępującego Cię spedytora.
Zakres odpowiedzialności spedytora w stosunku do odpowiedzialności przewoźnika jest węższy. Jako spedytor powierzający podwykonawcy przetransportowanie towaru możesz przerzucić na niego odpowiedzialność za ładunek podczas transportu. Warunkiem jest dobrze skonstruowana umowa ze zleceniodawcą (tak aby była to umowa spedycji) oraz dochowanie należytej staranności przy wyborze przewoźnika.
Źródła:
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19840530272
Napisz komentarz