Spedycja oraz działalność transportowa

Wielu przedsiębiorcom z branży TSL wydaje się, że łatwo sklasyfikować właściwy rodzaj wykonywanej przez nich działalności. Wszak transport to transport, a spedycja to spedycja – pojęcia te nie są tożsame. Wbrew pozorom jednak klasyfikacja ta nie jest tak oczywista i może przysporzyć wielu kłopotów. Od tego czy realizowane usługi są faktycznie transportem, czy spedycją zależy przede wszystkim odpowiedzialność poszczególnych uczestników łańcucha dostaw oraz sposób ubezpieczenia tej odpowiedzialności.

Kiedy zatem rzeczywiście mamy do czynienia z przewozem, a kiedy ze spedycją?

Zawartość umowy

Zgodnie z prawem o tym czy mamy do czynienia z transportem, czy też ze spedycją decyduje podpisana umowa (umowa przewozu, umowa spedycji). Jednak najważniejsza jest treść tej umowy, a nie jej tytuł. Stąd prosty wniosek, że samo nazewnictwo nie wystarczy i nie rozstrzygnie ewentualnego sporu w razie powstania szkody.

Zawierając umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia osób lub rzeczy w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa (jej celem jest dowiezienie osoby lub rzeczy do miejsca przeznaczenia w określonym czasie). Istotnym elementem umowy przewozu jest oznaczenie w niej trasy przewozu, wynagrodzenia przewoźnika oraz przedmiotu umowy. Dowodem zawarcia umowy przewozu może, ale nie musi być list przewozowy.

Uwaga!!! Nawet jeśli przewoźnik odsprzeda zlecenie innemu przewoźnikowi, to skutki ewentualnej szkody w czasie przewozu dokonywanego przez podwykonawcę obciążą przewoźnika umownego.

Umowa spedycji natomiast polega na tym, że spedytor zobowiązuje się do wykonania różnego rodzaju usług związanych z przewozem w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa, np. do wysłania lub odbioru przesyłki, przygotowania przesyłki do przewozu, ubezpieczenia przesyłki na czas przewozu, zgłoszenia do odprawy celnej. Czynności te powinny być wyraźnie określone w umowie spedycji. Nie ma co prawda żadnej szczególnej formy zawarcia takiej umowy, jednak należy zadbać o to, aby w zleceniu było jasno określone, że spedytor zobowiązuje się do wysłania, albo odbioru przesyłki za konkretne wynagrodzenie.

Uwaga!!! Jeśli w umowie spedycji będzie mowa wyłącznie o przewozie rzeczy (nie zostaną wymienione inne czynności), będzie to umowa przewozu.

Odpowiedzialność poszczególnych podmiotów

Właściwa klasyfikacja rodzaju wykonywanej działalności jest bardzo ważna, gdyż w obydwu umowach (przewozu i spedycji) inaczej zostały określone zasady odpowiedzialności podmiotów.

1. Przewoźnik ma bardzo szeroki zakres odpowiedzialności. Prawo przewozowe oraz Konwencja CMR mówią bowiem o tym, że przewoźnik odpowiada za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie pomiędzy jej przyjęciem do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w dostawie bez względu na okoliczności, które to spowodowały. Tylko w przypadku, gdy przewoźnik wykaże, że szkoda powstała z winy nadawcy lub odbiorcy, lub była spowodowana wskutek działania siły wyższej, lub wynikała z właściwości towaru, może zwolnić się z odpowiedzialności; jednakże zawsze sprawia to wiele kłopotów.
2. Zgodnie z prawem spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, jeżeli ponosi winę w wyborze (art. 799 k.c.). W praktyce oznacza to, że spedytor przy wykonywaniu swoich obowiązków, zobowiązany jest do zachowania należytej staranności przy powierzeniu wykonania usług przewoźnikom i dalszym spedytorom (musi wybrać takich podwykonawców, którzy z uwagi na ich profesjonalizm i jakość świadczonych usług zasługują na zaufanie). Jeśli spedytor dołoży takiej staranności, nie poniesie odpowiedzialności w razie nieprawidłowo zrealizowanego zlecenia.

Uwaga!!! Jeżeli spedytor sam dokonuje przewozu, przejmuje prawa i obowiązki przewoźnika i ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik.

Podsumowanie

Wiele podmiotów z branży TSL wie, że przewoźnik drogowy a spedytor to dwa różne pojęcia. Jednak często okazuje się, że podmioty te błędnie interpretują rodzaj wykonywanej przez siebie działalności. Aby ocenić zakres ponoszonej odpowiedzialności najważniejsze w tym jest to, jaką przewoźnik lub spedytor zawarł umowę, a nie jakie czynności faktycznie wykonał. Treść zlecenia będzie decydowała o tym, czy jest to umowa przewozu, czy umowa spedycji.

Informacja za: www.oc-spedytora.info, www.transportoweprawo.pl, TSL Biznes 6/2015 (www.a-rt.pl/)