Kiedy spedytor staje się przewoźnikiem umownym
Kiedy spedytor staje się przewoźnikiem umownym i jaki jest wówczas zakres jego odpowiedzialności?
Dzisiejszy spedytor, funkcje przez niego wykonywane i związana z tym odpowiedzialność znacznie różnią się od modelu znanego sprzed trzydziestu lat. Wówczas do zadań spedytora należało wszystko co jest związane z wysyłaniem i odbiorem przesyłki. W obecnych czasach spedytor to bardziej pośrednik przy przewozie rzeczy, którego obowiązkiem jest znalezienie odpowiedniego przewoźnika. W większości przypadków spedytor staje się także przewoźnikiem umownym (ze względu na charakter zawieranych umów). Warto pamiętać o tym, że obszar odpowiedzialności cywilnej spedytora przesuwa się wówczas w sferę zarezerwowaną dla przewoźników. Co może z tego wyniknąć?
Kodeks cywilny a umowa spedycji
Spedytor zawsze odgrywał ważną rolę w łańcuchu dostaw. Celem jego działania jest bowiem organizowanie przewozu towarów, a od jego pracy zależy bezpieczeństwo ładunku i interes zleceniodawcy.
Zgodnie z prawem spedytor poprzez umowę spedycji zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Wynika to bezpośrednio z Art. 794. Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z Art. 798. kc spedytor obowiązany jest do podjęcia czynności potrzebnych do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora. Również Kodeks Cywilny wskazuje, że spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze (Art. 799.)
Czy pośrednik przy przewozie rzeczy to jeszcze spedytor?
Dawniej wykonywane przez spedytora czynności związane były właśnie z tymi uregulowaniami. Osoba ta bowiem uzgadniała z zamawiającym wszelkie warunki, przygotowywała wymaganą dokumentację (wysyłkową i celną), sprawowała osobisty nadzór nad załadunkiem i przebiegiem transportu oraz dbała o dostarczenie przesyłki we właściwe miejsce i na czas.
Obecnie mamy do czynienia raczej z pośrednikiem przy przewozie rzeczy, który organizuje przewóz najczęściej zza swojego biurka, a jego rola sprowadza się do znalezienia przewoźnika, który przewiezie określoną przesyłkę od nadawcy do odbiorcy. Taki spedytor rzadko ma bezpośredni kontakt z zamawiającym, czy przewoźnikiem, najczęściej też nie ma styczności ani z przesyłką, ani z dokumentami przewozowymi.
Uwaga!!! W ustawie o transporcie drogowym jest już mowa o ?pośrednictwie w przewozie rzeczy?, a nie o ?spedycji?. Wykonywanie czynności związanych z pośrednictwem przy przewozie rzeczy (chociażby nieodpłatnie) wymaga posiadania licencji krajowej na przewóz rzeczy.
Konsekwencje zawarcia przez spedytora umowy przewozu
Spedytor dziś to często przewoźnik umowny. Niewiele osób bowiem wie, że odpowiedzialność spedytora kształtuje zawarta umowa, a nie czynności jakie faktycznie wykonuje spedytor. W większości przypadków powszechne (choć najczęściej niezamierzone) jest zawieranie przez spedytorów umów przewozu ze zleceniodawcami. W rozumieniu prawa taki spedytor przestaje być więc spedytorem i staje się przewoźnikiem. Zakres ponoszonej wówczas przez spedytora odpowiedzialności wynika bezpośrednio z prawa przewozowego, konwencji CMR i z zawartych umów ubezpieczenia, a to niesie ze sobą określone konsekwencje.
Następstwa bycia przewoźnikiem umownym
Spedytor, który na podstawie zawartej umowy przewozu stał się przewoźnikiem umownym ponosi odpowiedzialność na zasadach ryzyka i domniemania winy. Ponosi on także pełną odpowiedzialność za swoich podwykonawców (nie może już odwołać się do wyłączeń wynikających z Art. 799. kc). Możliwość odwołania się do wyłączenia odpowiedzialności wynikającego z prawa przewozowego jest natomiast bardzo ograniczona. Taki spedytor musi liczyć się zatem z ryzykiem jakie niesie współpraca z niesprawdzonymi firmami, często oszustami podszywającymi się pod przewoźników (zlecenia najczęściej trafiają do przypadkowych przewoźników z krajów Europy środkowej). W przypadku wyłudzenia od spedytora zlecenia i towaru odpowiedzialność za szkodę poniesie właśnie spedytor.
Na rynku ubezpieczeniowym właściwie brak jest oferty dla przewoźników umownych (szczególnie brak możliwości zawarcia ubezpieczenia OCP w ruchu kabotażowym). Posiadana przez spedytora polisa OCS nie uwzględnia natomiast odpowiedzialności spedytora występującego w charakterze przewoźnika umownego (zabezpiecza wyłącznie ryzyka spedycyjne) i nie pokryje powstałej szkody z tytułu umowy przewozu. Koniecznością pokrywania szkód obarczony jest sam spedytor. Także w przypadku zadeklarowania przez nadawcę wartości towaru lub kwoty specjalnego interesu (za umówioną dodatkową opłatą) na wypadek zaginięcia lub uszkodzenia towaru, a także w razie przekroczenia umówionego terminu dostawy, nadawca może żądać od przewoźnika umownego (spedytora) odszkodowania równego dodatkowej szkodzie. Dlatego też w interesie spedytora, występującego w roli przewoźnika umownego jest posiadanie polisy z jak najszerszym zakresem; najlepiej OC spedytora rozszerzone o OC przewoźnika umownego. Warto także uzyskać licencję na wykonywanie międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego rzeczy, gdyż wówczas można zawrzeć umowę OCP i w pełni zabezpieczyć się przed ponoszoną odpowiedzialnością. Uzyskanie licencji wiąże się jednak z szeregiem obowiązków m.in. posiadaniem tytułu prawnego do pojazdu, zabezpieczenia finansowego etc.
Przede wszystkim jednak spedytorzy muszą zachować szalenie dużą ostrożność przy zawieraniu wszystkich umów.
Uwaga!!! Spedytor może również sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika. Przewoźnikiem umownym może być także spedytor, który został wpisany w poz. 16 lub 17 listy przewozowego CMR, a także przewoźnik, który zlecił wykonanie przewozu podwykonawcy, czyli dalszemu przewoźnikowi.
Podsumowując
Dzisiejsi spedytorzy coraz częściej wchodzą w stosunek umowny jako przewoźnik. Niestety grono z nich nie zdaje sobie sprawy jaką ponoszą z tego tytułu odpowiedzialność. Jeśli nie będą posiadać odpowiedniego ubezpieczenia, działalność ta może ich naprawdę słono kosztować. Należy pamiętać, że tylko w przypadku, gdy spedytor zawrze ze zleceniodawcą umowę spedycji, jego odpowiedzialność kształtuje kodeks cywilny i jego zaangażowanie finansowe jest znikome. W przypadku zawarcia z zamawiającym umowy przewozu, spedytor (traktowany jako przewoźnik umowny) może już niestety liczyć się z poważnymi konsekwencjami w razie nienależytego zorganizowania przewozu. Należy zatem zawsze ściśle określić charakter umowy oraz doprecyzować warunki wykonywania przewozów.
Informacja za www.oc-spedytora.info, www.cds-odszkodowania.info, kodeks cywilny ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r.
Napisz komentarz